જગન્નાથપુરી મંદિરની દેવદાસી પારસમણિનું 90 વર્ષે નિધન
આપણો ભારત પરંપરાઓ અને માન્યતાઓનો દેશ છે. વિવિધ પ્રકારની માન્યતાઓ અહીં જોવા મળે છે. તેમજ વિવિધ રિવાજો. આવી જ એક પરંપરા જગન્નાથ મંદિરની છે. જ્યાં મંદિરના રેકોર્ડ મુજબ, લગભગ 100 વર્ષ પહેલા મંદિરમાં 25 દેવદાસી હતી. તે જ સમયે, 1980 સુધીમાં, મંદિરમાં ફક્ત ચાર દેવદાસી હરપ્રિયા, કોકિલાપ્રવ, પારસમણી અને શશીમણી બાકી હતી. આ ત્રણ દેવદાસીઓના મૃત્યુ પછી પણ માત્ર પરસ્મની જ બચી હતી. ઓડિશાના પુરી સ્થિત શ્રી જગન્નાથ મંદિરની છેલ્લી ટકી રહેલી ‘દેવદાસી’ પારસમણી દેવી વૃદ્ધાવસ્થાથી સંબંધિત બિમારીઓના કારણે નિધન પામી હતી. તે 90 વર્ષની હતી. દેવદાસી સિસ્ટમ દાયકાઓ પહેલા 12 મી સદીના આ તીર્થસ્થાન પર સમાપ્ત થઈ ગઈ હતી.
લોકોની સહાયથી બલિસાહી મંદિરના નગરમાં ભાડતા મકાનમાં પરસમણી રહેતા હતા. પારસમણિના દત્તક પુત્ર પ્રસન્ન કુમાર દાસે અંતિમ સંસ્કાર કર્યા. એવું કહેવામાં આવે છે કે દેવદાસીઓએ ભગવાન જગન્નાથ સાથે લગ્ન કર્યા હતા. ભગવાન જન્નાથને ‘દિવ્ય પતિ’ તરીકે સ્વીકારીને, તે આજીવન કુમારિકા રહી. 1955 માં એક કાયદા મુજબ, ઓડિશા સરકારે શાહી પરિવાર પાસેથી મંદિરનો વહીવટ સંભાળ્યો. તે પછી ધીરે ધીરે મંદિરમાં દેવદાસી સિસ્ટમનો અંત આવ્યો.
તે જ સમયે, જગન્નાથ મંદિરમાં નૃત્યાંગના અને ગાયક એવા બે પ્રકારનાં દેવદાસી હતા. પારસમણી ગાયક દેવદાસી હતી. ભગવાન સૂતા હતા ત્યારે તે ભક્તિ ગીતો ગાતી હતી. પારસમણીને કુંદનમણી દેવદાસીએ અપનાવી હતી. પારસમણીએ ફક્ત સાત વર્ષની વયે તેમની દેવદાસી તાલીમ શરૂ કરી. મંદિરના રેકોર્ડ મુજબ, લગભગ 100 વર્ષ પહેલાં, મંદિરમાં 25 દેવદાસીઓ હતા. તે જ સમયે, 1980 સુધી, મંદિરમાં ફક્ત ચાર દેવદાસીઓ હરપ્રિયા, કોકિલાપ્રવ, પારસમણી અને શશીમાની બાકી હતી. તે ત્રણેય લોકોના મોત બાદ માત્ર પરસ્માની જ જીવંત રહી હતી. હવે તે પણ આ નશ્વર સંસારને વિદાય આપીને પછીના જીવનની નિવાસી બની છે.
દેવદાસી પરંપરા શું છે?
દેવદાસી પરંપરા મુજબ આ પરંપરાને જીવંત રાખવા માટે કોઈપણ દેવદાસીએ સગીર છોકરીને દત્તક લેવી પડે છે અને જ્યાં સુધી તે છોકરી દેવદાસી ન બને ત્યાં સુધી પોતાને નૃત્ય અને ભક્તિ સંગીત શીખવવાની રહેશે. મંદિરમાં બે પ્રકારના દેવદાસી હતા – નર્તકો અને ગાયકો. પારસમણી એક એવા ગાયક હતા જે બાકીના દેવતાઓ દરમિયાન ગીતા ગોવિંદા જેવા ભક્તિ ગીતો ગાતા હતા.
તે જ સમયે, તમને જણાવી દઈએ કે રથયાત્રા આવતીકાલે એટલે કે 12 જુલાઈથી જગન્નાથપુરીમાં શરૂ થશે અને આ યાત્રા ‘દેવશૈની એકાદશી’ એટલે કે 20 જુલાઈએ સમાપ્ત થશે. યાત્રાના પહેલા દિવસે ભગવાન જગન્નાથ પ્રખ્યાત ‘ગુંડીચા માતા’ મંદિરની મુલાકાત લે છે.
